NGO – zwany III sektorem, pierwszy to administracja, drugi stanowią instytucje biznesu, trzeci sektor – organizacje pozarządowe

STOWARZYSZENIE

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i działalności stowarzyszeń jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Co to jest stowarzyszenie?

Ustawa reguluje to następująco: „stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, swoją działalność opiera na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.

Kto może założyć stowarzyszenie?

Stowarzyszenie zakładać mogą obywatele polscy mający pełną zdolność do czynności prawnych i cieszący się pełnią praw publicznych, natomiast małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Małoletni, którzy nie ukończyli 16 roku życia, mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, ale bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia, z wyjątkiem, gdy jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, to wówczas mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.

Czy cudzoziemcy mają prawo do członkostwa w stowarzyszeniu?

Prawo o stowarzyszeniach stanowi, że cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich, natomiast cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.

Jak założyć stowarzyszenie?

W celu założenia stowarzyszenia należy zebrać grupę osób o określonych celach w liczbie co najmniej 15, chcących działać na rzecz tej samej sfery zadań.

Spotkanie założycielskie

Przykładowy plan spotkania:

1. sporządzenie pisemnej listy obecności,
2. wybór przewodniczącego i protokolanta zebrania,
3. przedstawienie idei stowarzyszenia i jego celów odzwierciedlonych w statucie,
4. wybór Komitetu Założycielskiego (najlepiej 3 osób),
5. omówienie i dyskusja nad statutem,
6. przyjęcie statutu i podjęcie odnośnej uchwały,
7. omówienie dalszych działań związanych z założeniem Stowarzyszenia.

Dokumentacja spotkania:

1. uchwała o przyjęciu statutu,
2. Statut Stowarzyszenia
3. Uchwałę członków-założycieli Stowarzyszenia o przyjęciu statutu (podpisuje przewodniczący Komitetu Założycielskiego i protokolant);
4. Listę członków-założycieli Stowarzyszenia w 2 egz. Lista winna zawierać imię, nazwisko, adres, miejsce i datę urodzenia, własnoręczny podpis;
5. Protokół z zebrania założycielskiego w 2 egz. (podpisuje protokolant).

Jak sporządzić statut?

Statut stowarzyszenia powinien zawierać

1. nazwę stowarzyszenia,
2. teren działania,
3. siedzibę stowarzyszenia,
4. cele i sposoby ich realizacji,
5. warunki członkostwa w stowarzyszeniu,
6. prawa i obowiązki członków,
7. władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
8. sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
9. sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
10. zasady dokonywania zmian statutu,
11. sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
12. Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek.
13. Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.

 

Rejestracja stowarzyszeń

Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Rejestr stowarzyszeń prowadzą sądy rejestrowe z siedzibę w miastach wojewódzkich. Obowiązek wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego nakłada na stowarzyszenia Ustawa Prawo o stowarzyszeniach. Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia wraz z załącznikami założyciele składają w Sądzie Rejonowym, rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku. W tym czasie Sąd Rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu odpis wniosku o rejestrację wraz z załącznikami w celu zaopiniowania i przesłanie opinii w ciągu 14 dni do sądu. Organ nadzoru może także przystąpić za zgodą sądu do postępowania jako zainteresowany.

Uprawnienia stowarzyszenia rejestrowego
Stowarzyszenie zarejestrowane:

1. posiada osobowość prawną,
2. powinny liczyć co najmniej 15 członków,
3. powinny być zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym,
4. mogą łączyć się w związki, powoływać oddział, przyjmować osoby prawne,
5. mogą prowadzić działalność gospodarczą, przyjmować darowizny, spadki, różnego rodzaju dotacje, a także korzystać z ofiarności public

STOWARZYSZENIE ZWYKŁE

Stowarzyszenie zwykłe jest uproszczoną formą stowarzyszenia.

Stowarzyszenie zwykłe nie posiada osobowości prawnej w związku z tym nie może:

1. powoływać terenowych jednostek organizacyjnych,
2. łączyć się w związki stowarzyszeń,
3. zrzeszać osób prawnych,
4. prowadzić działalności gospodarczej,
5. przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej (art. 42.1 upos.)

Środki na swoją działalność stowarzyszenie zwykłe uzyskuje wyłącznie ze składek członkowskich.

Do założenia stowarzyszenia zwykłego wystarczą 3 osoby pragnące założyć stowarzyszenie, posiadający wspólny cel.

Założyciele stowarzyszenia zwykłego informują na piśmie Starostę właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia o utworzeniu stowarzyszenia, przedstawiając jednocześnie regulamin działalności, określający w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.( Wniosek o wpis do ewidencji w raz ze wzorem potrzebnej dokumentacji znaleźć można w zakładce o rejestracji stowarzyszeń).

DOTACJE

Organizacje pozarządowe mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki.

Co to jest dotacja?

Zgodnie z ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U z 2005 Nr 249, poz. 2104) dotacjami są, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym.

Podział dotacji:

1. „dotacje celowe” – finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz. 1203 i Nr 210, poz. 2135), zwanym dalej „organizacjami pozarządowymi”,
2. „dotacje podmiotowe” – dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu – (nie dotyczą organizacji pozarządowych),
3. „dotacje przedmiotowe” – dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych – (nie dotyczą organizacji pozarządowych),
4. „dotacje rozwojowe”,

Dotacja celowa dla organizacji pozarządowej

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych jednostka samorządu terytorialnego może zlecić organizacji pozarządowej realizację swoich zadań na podstawie umowy zawartej z tą organizacją, przyznając jednocześnie dotację celową na realizację tych zadań (art. 131 uofp). Termin wykorzystania dotacji, nie może być dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego w przeciwnym razie ulega zwrotowi. Zwrotowi ulegają także środki pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości oraz wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, tzn. inaczej niż przedstawione w kosztorysie realizacji zadania, będącym jednocześnie załącznikiem do umowy (art. 145, pkt 1uofp). Decyzję w sprawie zwrotu dotacji wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa. Organem odwoławczym od decyzji jest właściwe miejscowo samorządowe kolegium odwoławcze (art. 190 uofp).

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych dotacjami pobranymi w nadmiernej wysokości są dotacje otrzymane z budżetu w wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania. Dotacjami nienależnymi są dotacje udzielone bez podstawy prawnej.

Uwaga: Wykorzystanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem wyklucza prawo otrzymania dotacji przez kolejne 3 lata, licząc od dnia stwierdzenia nieprawidłowego wykorzystania dotacji, z wyłączeniem dotacji celowych przyznawanych jednostkom samorządu terytorialnego na realizację:

Organizacje pozarządowe otrzymują dotację na podstawie (art. 176 uofp):

1. Podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki,
2. Zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a jeżeli dotyczy ono innych zadań niż określone w tej ustawie – na podstawie umowy jednostki samorządu terytorialnego z podmiotem, o którym mowa w ust. 1; przepis art. 131 ust. 2 stosuje się odpowiednio,
3. Tryb postępowania o udzielenie dotacji na inne zadania niż określone w ustawie, o której mowa w ust. 2, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa w drodze uchwały organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, mając na uwadze zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.

FUNDACJE

Działalność fundacji reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach ( Dz.U. 1984 Nr 21 poz. 97)

Nie ma prawnej definicji fundacji. W ustawie o fundacjach figuruje zapis celu powstania fundacji: „dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami. Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności, takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami”.

Kto może ustanowić fundację?
„Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, jednakże jeżeli podjęcie przez fundację działalności gospodarczej nie było przewidziane w statucie, należy wprowadzić zmianę do statutu. Wszelkie zmiany statutu fundacji wymagają wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.

Nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.

Fundacja jest zobowiązana corocznie składać właściwemu ministrowi (ze względu na cel działania) sprawozdanie ze swojej działalności.

Organem nadzoru ze względu na siedzibę fundacji jest właściwy starosta.